Bezpieczne opalanie to umiejętność, którą wiele z nas pragnie opanować, by jednocześnie cieszyć się promieniami słońca i chronić skórę przed szkodliwym wpływem UV. Nadmierna ekspozycja na słońce może przyspieszyć procesy starzenia się skóry i zwiększyć ryzyko wystąpienia niebezpiecznych schorzeń, takich jak czerniak. Kluczem do zdrowej opalenizny jest stosowanie kremu z filtrem dostosowanym do naszego fototypu oraz bieżącego stopnia nasłonecznienia. Prawidłowo używane kosmetyki przeciwsłoneczne mogą zapewnić skórze piękny, zdrowy odcień, bez konieczności nadmiernego opalania. Warto również pamiętać o regularnym nakładaniu kremu oraz unikaniu mocnego słońca w szczególnie intensywnych godzinach promieniowania, czyli między 11:00 a 15:00. Bezpieczne opalanie to nie tylko moda, to przede wszystkim dbałość o zdrowie.

Promieniowanie UV jest głównym winowajcą fotostarzenia się skóry, odpowiada aż za 80% tego procesu. Dlatego jeśli pragniesz dłużej cieszyć się młodym wyglądem, kluczowe jest przestrzeganie zasad bezpiecznego opalania. Ale zrozumiałe jest też pragnienie zdobycia pięknego, zdrowego odcienia opalenizny, który dodaje uroku i pewności siebie, zwłaszcza podczas wakacji. Jak więc zbalansować ochronę skóry z pragnieniem pięknego wyglądu? Odpowiedzią są nowoczesne preparaty przeciwsłoneczne. Odpowiednio stosowane nie tylko chronią przed niekorzystnymi skutkami słońca, ale również nadają skórze subtelny, złocisty blask. Jeśli chcesz wzmocnić efekt, zamiast korzystać z solarium, warto zwrócić uwagę na samoopalacze oraz kosmetyki przyspieszające opalanie czy brązujące mleczka i balsamy. W ten sposób uzyskasz opaleniznę, która jest nie tylko piękna, ale także trwalsza i bardziej naturalna.

Co musisz wiedzieć o powstawaniu opalenizny?

Opalenizna to efekt obronny naszej skóry przed działaniem słońca. Odpowiada za niego melanina. Osoby o jaśniejszej karnacji są bardziej narażone na działanie promieni UV i szybsze oparzenia, podczas gdy osoby o ciemniejszym odcieniu skóry naturalnie mają lepszą ochronę przed słońcem. Gdy nasza skóra jest narażona na promieniowanie UV, intensyfikuje produkcję melaniny – to reakcja obronna na słońce. Proces ten rozpoczyna się przez stymulację hormonu melanotropowego, który aktywuje enzym, tyrozynazę, kluczowy dla produkcji melaniny. Początkowo, w pierwszych minutach ekspozycji na słońce, skóra ciemnieje dzięki oksydacji już istniejącej w niej melaniny. Później, zaczyna się głębszy proces ciemnienia, który rozwija się w ciągu kolejnych dni po ekspozycji i może trwać nawet do dwóch tygodni. W tym czasie obserwujemy wzrost aktywności tyrozynazy, pobudzenie nowych melanocytów oraz zwiększenie transportu melanosomów.

Jakie wyróżniamy rodzaje promieniowania UV

Niemalże całe promieniowanie ultrafioletowe pochłanianie jest przez atmosferę Ziemi, głównie przez warstwę ozonową, wodę oraz pyły unoszące się w powietrzu. Tylko pewna jego część o długości fali powyżej 290-295 nm dociera do naszej planety. Promieniowanie to można podzielić na:

• UVA (o długości fali 320-400 nm) – tworzy blisko 90% promieniowania ultrafioletowego, które osiąga powierzchnię Ziemi,

• UVB (o długości fali 290-320 nm) – stanowi około 10% tego promieniowania,

• UVC (o długości fali 200-290 nm) – większość tego typu promieniowania jest pochłaniania przez warstwę ozonową, chociaż jego ilość może się zwiększać w pewnych rejonach, jak obszary górskie czy rejony okołobiegunowe.

Każdy z tych rodzajów promieniowania wpływa na naszą skórę inaczej, wywołując odmienne reakcje biologiczne.

Oddziaływanie słońca na naszą skórę

Choć słońce jest niezbędne dla naszego zdrowia, jego promienie UV mogą mieć zróżnicowany wpływ na skórę w zależności od ich długości fali. Krótsza fala jest intensywniejsza w swoim działaniu, ale jej zdolność do penetracji skóry zwiększa się wraz z długością fali. Promienie UVA: Te promienie przenikają głęboko w skórę. Większość z nich przemierza naskórek, a nawet połowa dociera do głębszych warstw skóry właściwej. Promienie UVB: Większość tych promieni zostaje zatrzymana przez powierzchniowe warstwy skóry, a jedynie niewielka ilość penetruje głębsze warstwy.

Co więcej, to promienie UVA są głównymi winowajcami przyspieszonego starzenia skóry. Dlaczego są one tak niebezpieczne?

• Przenikają przez chmury i szyby,

• Ich stężenie pozostaje stałe przez cały rok,

• Nie powodują bezpośrednich objawów, takich jak rumień czy oparzenie, co czyni je bardziej podstępnymi,

• Skutki ich działania gromadzą się z czasem.

Długotrwała ekspozycja na promienie UV prowadzi do licznych zmian skórnych:

• Skóra staje się szorstka i zrogowaciała,

• Dochodzi do zaniku włókien kolagenu i elastyny, prowadząc do utraty jędrności skóry oraz powstawania głębokich zmarszczek,

• Może wystąpić nierównomierna pigmentacja spowodowana niewłaściwym działaniem melanocytów,

• Wzrost wolnych rodników prowadzi do uszkodzenia DNA komórek,

• Skóra może przybierać żółtawy lub matowy odcień,

• W skórze może dochodzić do procesów degeneracyjnych, takich jak elastoza,

• Rozszerzenie naczyń krwionośnych może prowadzić do problemów z naczynkami czy trądzikiem różowatym,

• Skóra może stać się sucha, zniszczona i narażona na zanieczyszczenia,

• Niestety, zwiększa się też ryzyko zachorowania na nowotwory skóry, w tym czerniaka.

Fototypy skóry a wpływ słońca

Osoby o niższych fototypach powinny korzystać z wysokiej ochrony przeciwsłonecznej (najlepiej SPF 50+), aby zapobiec ryzyku poparzeń słonecznych.

• Fototyp I (celtycki): Skóra bardzo jasna z jasnymi oczami i rudymi lub blond włosami. Skóra nie opala się i łatwo ulega oparzeniom.

• Fototyp II (północnoeuropejski): Skóra jasna z jasnymi oczami i włosami. Podatność na oparzenia jest wysoka.

• Fototyp III (środkowoeuropejski): Jasna skóra, ale z różnorodnymi odcieniami oczu i włosów. Skóra stopniowo się opala, z ryzykiem oparzeń.

• Fototyp IV (śródziemnomorski): Skóra jasnobrązowa z ciemnymi oczami i włosami. Skóra łatwo się opala i rzadko ulega oparzeniom.

• Fototyp V (arabski): Skóra, włosy i oczy są ciemne. Skóra łatwo się opala, z minimalnym ryzykiem oparzeń.

• Fototyp VI (rasa czarna): Skóra ciemnobrązowa lub czarna. Skóra łatwo się opala, nie ulega oparzeniom.

Kremy przeciwsłoneczne i ochrona UV

Kremy przeciwsłoneczne są niezbędnym narzędziem w walce z potencjalnie szkodliwym działaniem promieniowania UV. Współczesne kremy z filtrem skupiają się na zapewnieniu ochrony przed zarówno promieniowaniem UVA, jak i UVB, które mogą powodować oparzenia, przyspieszone starzenie się skóry oraz zwiększać ryzyko nowotworów skóry.

Ochrona chemiczna (organiczna): Kremy z ochroną chemiczną zawierają związki, które wchłaniają promieniowanie UV, przekształcając je w ciepło i emitując je z powrotem na powierzchnię skóry. Związki te są zaprojektowane w taki sposób, aby wchłaniać różne zakresy promieniowania UV, co pozwala na skuteczną ochronę przed szerokim spektrum promieniowania.

Ochrona fizyczna (nieorganiczna): Kremy z ochroną fizyczną zawierają cząsteczki mineralne, takie jak tlenek cynku lub tlenek tytanu, które działają jak małe lustra na powierzchni skóry, odbijając i rozpraszając promieniowanie UV. Produkty te są często preferowane przez osoby o wrażliwej skórze, ponieważ nie przenikają one głęboko w skórę i zazwyczaj są mniej drażniące.

Niezależnie od wyboru typu ochrony, kluczowym jest stosowanie odpowiedniej ilości kremu oraz jego regularne ponawianie, zwłaszcza po kąpieli lub intensywnym poceniu się. Aby uzyskać pełne korzyści z produktów z filtrem słonecznym, należy także wybierać produkty o szerokim spektrum ochrony i dostosowane do własnego fototypu skóry.

Najważniejsze zasady bezpiecznego opalania – o czym musisz pamiętać?

1. Krem ochronny nakładaj 20-30 minut przed ekspozycją skory na słońce – pozwoli to mu zdecydowanie lepiej się wchłonąć, a co za tym idzie ochrona, jaką będzie zapewniać będzie skuteczniejsza. W domu możesz dokładnie posmarować całe ciało i poczekać aż preparat się wchłonie, na pewno wówczas nie wytrze się ubraniem i nie będzie zbyt łatwo pozbyć się go ze skóry.

2. Wysokość filtra słonecznego dopasuj do swojej karnacji oraz tego, jak skóra reaguje na słońce – w Polsce większość osób powinno stosować dość wysoki filtr, zwykle zaleca się SPF 30, jednak należy pamiętać, że jego wykorzystanie nie oznacza, że się nie opalimy. Opalenizna z pewnością i tak się pojawi.

3. Nakładaj krem obficie – w przypadku kremów z filtrem nie ma co oszczędzać. Bardzo często warstwa takiego kosmetyku jest zdecydowanie zbyt cienka, a to sprawia, że działanie filtra jest słabsze. Warto więc zadbać, aby nałożyć kosmetyk porządnie, a najlepiej dwie warstwy.

4. Dobierz krem z filtrem do twarzy, który będzie miał również działanie pielęgnujące – w tym wypadku kluczowe znaczenie będzie miało dobranie odpowiedniego podkładu do rodzaju cery. Bierz pod uwagę jej indywidualne wymagania.

5. Nawet, jeśli przebywamy w cieniu należy stosować krem z filtrem – promienie UV odbijają się bowiem od piasku i wody, warto nosić również kapelusz.

6. Nie należy wychodzić na słońce między 11 a 15 – to czas najsilniejszego nasłonecznienia, w którym słońce jest szczególnie niebezpieczne dla naszej skóry. Grozi to poparzeniem, udarem lub przegrzaniem.

7. Stopniowe opalanie – jeśli zależy Ci na opaleniu skóry i uzyskaniu jej pięknego kolorytu, to wykorzystaj ciepłe dni i opalaj się stopniowo, przyzwyczajając skórę. Na początek niech to będzie 20 minut. Zawsze jednak niech skóra będzie chroniona kremem z filtrem.

8. Nakładaj krem z filtrem co 2-3 godziny – w ten sposób nie straci on siły swojego działania i cały czas skóra będzie odpowiednio chroniona. Jeśli korzystasz w kąpieli, to zawsze po wyjściu z wody, również nakładaj krem po raz kolejny, nawet jeśli wybrany kosmetyk był wodoodporny. Po kąpieli siła działa kosmetyku spada, a dodatkowo ścieramy go ręcznikiem.

9. Po zakończeniu opalania nałóż kojący balsam – jego zadaniem będzie ukojenie i nawilżenie przesuszonej skóry, może również pomóc uniknąć jej łuszczenia się. Dobrze sprawdzą się preparaty z aloesem.

10. Pamiętaj o ramionach, czole, nosie i dekolcie – te partie ciała są szczególnie narażone na działanie słońca. Właśnie w tych okolicach po pierwszej w roku ekspozycji na słońce bardzo często pojawia się wysypka, która może być symptomem uczulenia na słońce. Warto więc zastosować tu grubszą warstwę kremu lub postawić na produkt z wyższym SPF.

Fakty i mity o opalaniu

1. Opalanie a trądzik: Chociaż opalanie może chwilowo maskować objawy trądziku, w rzeczywistości może prowadzić do wzmożonej produkcji sebum, co może powodować późniejsze zaostrzenie stanów zapalnych skóry.

2. Solarium a bezpieczeństwo: Mimo popularnego przekonania, solarium nie jest bezpiecznym sposobem na opaleniznę. Niektóre solaria emitują dawki promieniowania UV znacznie przekraczające zalecane normy, co klasyfikuje je jako czynniki kancerogenne na równi z papierosami czy azbestem.

3. Uszkodzenia słońcem w dzieciństwie: Choć słońce może szkodzić skórze w każdym wieku, dzieci mają delikatniejszą skórę, co czyni je bardziej podatnymi na poparzenia. Wielokrotne poparzenie w dzieciństwie może zwiększyć ryzyko czerniaka w przyszłości.

4. Opalanie a ciemna karnacja: Osoby z ciemniejszą skórą mają pewien stopień naturalnej ochrony przed słońcem, ale wciąż są narażone na działanie promieni UVA, które przyspieszają proces starzenia.

5. Konieczność stosowania filtrów w mieście: Nawet w miejskich warunkach ważne jest stosowanie kremów z filtrami. Pomimo tego, że bezpośrednie promieniowanie słoneczne może być ograniczone, promienie UVA przenikające przez okna mogą powodować przedwczesne starzenie skóry.

6. Kremy z filtrami a witamina D3: Mimo obaw niektórych osób, stosowanie kremów z filtrami UV nie blokuje w pełni syntezy witaminy D3 w skórze. Krótka ekspozycja na słońce jest wystarczająca dla jej produkcji, a wielu ludzi w różnych klimatach nadal doświadcza niedoborów tej witaminy. Suplementacja może być konieczna, zwłaszcza w miesiącach zimowych.

Samoopalacz lepszy od opalania

Ten produkt idealnie dopełnia zabezpieczenie przed działaniem słońca, lecz nie zapewnia go samodzielnie (dlatego dodatkowo zaleca się stosowanie kremu ochronnego). Korzystając z niego od pierwszego dnia urlopu, Twoja skóra może prezentować się jakby była już opalona, co może zmniejszyć pragnienie nadmiernego wystawiania się na słońce.

Czerniak i odpowiednia ochrona przed słońcem

Czerniak jest jednym z najbardziej niebezpiecznych typów nowotworów u ludzi. Statystyki pokazują, że zapadalność na tę chorobę wynosi średnio 4-12 na 100 tys. ludzi (w Polsce 5), przy czym w wielu przypadkach może prowadzić do śmierci pacjenta. Ten nowotwór jest najbardziej powszechny wśród młodych kobiet w wieku 25-29 lat. (1) Wysoki wskaźnik śmiertelności często wiąże się z opóźnieniem w diagnozowaniu tej choroby oraz brakiem skutecznej prewencji. Ważne jest podkreślenie, że wczesne wykrycie czerniaka daje niemal pewność całkowitego wyleczenia. Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju czerniaka to między innymi:

• predyspozycje genetyczne,

• jasna karnacja,

• obecność nieprawidłowych znamion,

• narażenie na słońce, zwłaszcza niechronione i powodujące poparzenia,

• korzystanie z łóżek opalających.

Warto zaznaczyć, że można wpłynąć tylko na czynniki związane z narażeniem na słońce i odpowiednim opalaniem. Istnieje powszechne przekonanie, że osoby z wieloma znamionami powinny stosować krem ochronny tylko w tych miejscach. To mylne podejście, gdyż u dorosłych czerniak często rozwija się nie w obszarze znamienia, ale jako nowa zmiana skórna.

Szkodliwa moda na opalanie?

XX wiek niewątpliwie był epoką słonecznych kąpieli, które miały służyć zdrowiu i pięknu. Głęboka opalenizna była symbolem witalności i uroku w ostatnich dekadach tamtego stulecia. Często można było zobaczyć na plażach ludzi z poparzoną skórą, którzy świadomie narażali się na działanie słońca, używając do tego celu olejków kosmetycznych. Obecnie zdajemy sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń słońca – przyspiesza ono procesy starzenia i zwiększa ryzyko powstawania poważnych nowotworów skórnych, w tym czerniaka. Osoby, które dawniej pogoń za opalenizną stawiały ponad bezpieczeństwo, teraz mogą borykać się z problemami skórnymi, wyglądając na starsze niż ich koleżanki, które były bardziej ostrożne. Chociaż jest wiele źródeł wiedzy na temat odpowiedniego korzystania z słońca i kampanii edukacyjnych w tej dziedzinie, wielu ludzi nadal nie dba odpowiednio o skórę przed promieniowaniem UV, wybierając niewłaściwe filtry lub używając ich niewłaściwie. Należy podkreślić, że odpowiednie kremy chroniące pomagają cieszyć się słońcem bez niebezpieczeństwa poparzeń i przyspieszenia starzenia. Nawet te z wysokim stopniem ochrony nie eliminują całkowicie promieni słonecznych, dzięki czemu skóra stopniowo nabiera naturalnego, zdrowego kolorytu, który można dodatkowo podkreślić, używając produktów takich jak samoopalacze czy balsamy brązujące.

Powyższe informacje mają charakter edukacyjny. Nie są to porady medyczne. W razie jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.